Hazırlayan: Sabit Ender GEZER END. Elektronik – Elektroniğe yeni başlayan kişiler için faydalı olacak çeşitli elektronik devre şemaları ve devrelerin açıklamaları bulunuyor. Emeği geçen hazırlayan kişilere teşekkürler

Raporda yer alan devreler; elektronik adına işimize yarayan ve ihtiyaç duyabileceğimiz devrelerdir. Devrelerin yapımı basit ve piyasada parçalarını kolayca bulabileceğimiz devrelerdir. Yapılırken zevkle yapabileceğimiz elektroniği seven ve onunla ilgilenen her seviyedeki insanlara faydalı olacağına inanıyorum.

Raporun içinde yer alan devreler; güç kaynakları, hobi devreleri, anfi, çeşitli otomasyon devreleri. Devrelerle ilgili açıklama ve bilgi dosyada bulunmaktadır.

UZUN SÜRELİ ZAMANLAYICI

CD4060, CMOS sayıcı ve osilatör entegresidir. Şekil de 9, 10, ve 11 nolu ayaklarına bağlanan direnç ve kondansatörle zamanlayıcı olarak çalışmaktadır. Osilatör frekansı, Cx kondansatörüne ve Rx direncine bağlıdır. Rx direnci ayarlanırken kısa devre olma ihtimaline karşı değeri 1KΩ..10KΩ arasında değişen bir seri direnç bağlanabilir.

Rs direnci Rx direncinin 2…10 katına seçilebilir. 3 nolu uçta PNP transistör bağlı ise devreye gerilim verildiği anda transistör iletime geçer ve röle çeker. T = 2,3 .Rx. Cx süre sonra transistör kesime girer, röle bırakır.

MERDİVEN OTOMATİĞİ

Özellikle merdivenli yüksek apartmanlarda, merdiven otomatikleri, ayarlanan zamana göre aydınlatma yaparak elektrik sarfiyatını azaltır. Şekilde transistör temelli bir merdiven otomatiği görülmektedir. Butona basıldığı zaman kondansatör ani olarak besleme gerilimine şarj olur. T1 pozitif beyz polarması alarak iletime geçer. T2’nin beyzi şase potansiyeline çekilir ve iletime geçmesi sağlanır.

Röle çeker ve lamba yanar. Kondasatör, zaman sabitini belirleyen ayarlı direnç üzerinden, yavaş yavaş deşarj olur. Tamamen deşarj olduğunda ise T1 transsistörünün beyzi negatif potansiyele çekilir. T1 kesime girince T2’nin beyz gerilimi pozitif olur. T2’de kesime gider, röle bırakır ve lamba söner. Lamba tekrar yakılmak istendiği zaman butona basılır.

12V PİL ŞARJ EDİCİ

Devre 12V’a kadar pilleri şarj edilebilir. Düşük gerilimli piller seri bağlanarak şarj edilebilirler. LM350, ayarlanabilir gerilim regülatörüdür. Piller devre çıkışına bağlandıktan sonra “BAŞLAT” tuşuna basılarak LM301’in çıkış ofset gerilimi sıfırlanır. Piller ilk anda boş oldukları için devre çıkışı yüklenir.OP-AMP’ ın (-) ucundaki gerilim, (+) girişindeki gerilimden küçüktür.

Karşılaştırıcı olarak çalışan OP-AMP’ ın çıkışı pozitif olur. 1N457 diyotu ve dolayısı ile BC556 kesimdedir.LED sönüktür. Şarj işlemi bittiğinde, devre çıkışı artık yüklenmez. Çıkış gerilimi yükselir. OP-AMP’ ın (-) girişindeki gerilim, (+) girişindeki gerilimden büyük olacağı için karşılaştırıcı çıkışı şase potansiyelinde olur. !N457 diyotu ve transistör iletime geçerler. LED yanar ve şarjın tamamlandığını gösterir.

Ni-Cd (NİKEL KADMİYUM) PİL ŞARJ EDİCİ

Günümüzde şarj edilebilir pillerin yaygınlaşması, bunlar için gerekli olan şarj cihazlarının ve devrelerinin de yaygınlaşmasına yol açmıştır. Ni-Cd piller, cep telefonlarından, tutunda pilli matkaplara kadar birçok elektronik cihazda ve devrede sık olarak kullanılmaktadır.

Bu tip pillerin şarjı için kullanılacak devreler, sabit gerilim altında, oldukça iyi seviyede kararlı akım sağlayacak devreler olmalıdırlar. Bu amaçla şekilde çıkış gerilimi ayarlanabilir, LM317 regüle entegresi ile yapılmış bir şarj devresi görülmektedir.

Standart LM317’li devre bağlantısı geliştirilerek, şekildeki şarj devresi elde edilmiştir. Transistör ile oluşturulmuş akım sınırlama devresi, oluşabilecek yüksek akımlarda çıkışı kapatarak, hem devreyi hem de pilleri koruma görevi yapar. Devre, 5 Ah (Amper-saat)’lik piller için 1A’lik akım sağlayabilir. LM317 entegresinin soğutucuya bağlanarak ısınması önlenmelidir. Çıkışa bağlanacak piller, şarj devresinin çıkış gerilim değerine uygun olarak tek veya seri olarak bağlanmalıdırlar.

SICAKLIK REGÜLATÖRÜ

Şekildeki devre ile bir ısı kaynağının sıcaklığı regüle edilebilir. OP-AMP devrede, eviren karşılaştırıcı olarak çalışır. Çok turlu trimpot ile ayarlanan +5V’luk referans gerilimi, ( – ) girişe uygulanır. Direnci ısıya göre değişen NTC üzerindeki gerilim de, entegrenin ( + ) giriş ucuna uygulanır.

Oda sıcaklığında ( 20 ºC…..25 ºC arası), 20KΩ’luk ayarlı direnç ile sıcaklık ayarı yapılır. Sıcaklık değeri, trimpot ile ayarlan değerin üzerine çıktığı zaman, LED yanıp sönmeye başlar. Trimpot ile sıcaklık tekrar ayarlanarak, regülasyon sağlanır.

ELEKTRONİK TERMOSTAT

Şekilde, gerilim karşılaştırıcı olarak çalışan LM339 OP-AMP’ı kullanılarak yapılan basit bir termostat devresi görülmektedir. Devrenin çalışma ve karşılaştırma gerilimi, 5,1V’luk zener diyot ile sağlanır. OP-AMP’ların (+) giriş uçlarında 2,5V civarında bir gerilim vardır.NTC ve 5KΩ’luk direncin bağlı olduğu (-) girişteki gerilim ise sıcaklığa bağlı olarak değişen gerilim değeridir. (+) ve (-) giriş uçlarındaki bu gerilim değerleri kararlaştırılarak çıkıştaki rölenin yükü kontrol etmesi sağlanır. Röle kontakları, ısıtıcının çekeceği akım değerini karşılayacak güçte olmalıdır.

KARANLIK DUYARLI ANAHTAR

Akşamları karanlık çöktüğü zaman; evlerimizin apartmanlarımızın dış kapı lambalarını veya dükkanımızdaki vitrinlerin ışıklarını yakarız. Şekildeki devre bu işlemi otomatik olarak yapmaktadır. 4060 entegresinin osilatör olarak çalıştığı devrede, üretilen sinyal, T4 transistörünün beyzinde sürekli olarak bulunmaktadır.

T3 foto transistor ü, ışık altında iletkendir ve T5’in beyzini şase potansiyelinde tutar. Karanlık çöktüğü zaman, T3 yalıtıma geçer, T5’in beyzi, 22KΩ’luk direnç üzerinden pozitife ulaşır. T4 ve T5 birlikte iletime geçerler. T4’ün beyzindeki osilatör sinyali, optik kuplöre ulaşır.lamba ışık verir.

AYDINLIK / KARANLIK ANAHTARI

Şekilde tek transistörlü ve aynı elemanlar kullanılarak yapılmış iki farklı devre görülmektedir. 1. devre Aydınlık Anahtarı, 2. devre Karanlık Anahtarı olarak çalışır. Devrenin daha hassas olması istenirse, kullanılacak transistör darlington olarak seçilmeli veya 2 adet transistör darlington olarak bağlanmalıdır.

“Aydınlık Anahtarı” olarak çalışan devre de : LDR (Foto Direnç) üzerinde ışık yok iken, transistör yalıtımda ve röle kontakları çekili değildir. LDR üzerine ışık düştüğü zaman, direnci azalır ve transistorün beyz polarmasının pozitife doğru gitmesini sağlar. Transistör iletime geçer, röle kontakları çekerek yük olarak çalışacak devreyi besler. Işığın şiddeti, 50KΩ’ luk ayarlı direnç ile ayarlanmalıdır.

“Karanlık Anahtarı” olarak çalışan devre de : LDR ve ayarlı direncin yerleri değiştirilmiştir. Bu değişiklik devrenin çalışmasını tersine çevirir. LDR üzerinde ışık var iken, direnci minumumdur. Transistor ün beyz polarması, şase potansiyeline yakındır. Dolayısı ile transistör yalıtımda ve röle kontakları çekili değildir. LDR üzerindeki ışık kesildiği zaman direnci artar ve transistor ün beyz polarması, pozitife doğru yükselir. Transistör iletime geçer, röle kontakları çeker.

12V LAMBA KARARTICI (DİMMER)

12V’luk güçlü lambalar, vitrin aydınlatmalarından ev içi aydınlatmalara kadar birçok yerde kullanılmaktadır. Bu tip lambaların, kullanıldıkları yerlerde fazla güç sarfiyatını önlemek için bazen kısık yanmaları istenebilir. Şekildeki iki devre, bu tip lambaları karartmak için kullanılır. Her iki devredeki 555 entegresi, darbe genişliği ayarlanabilen osilatör olarak çalışır. Entegre çıkışındaki değişken genişlikli sinyal, NPN veya PNP güç transistorlerini sürerek, lambaların kontrol edilmesini sağlar.

YÜKSEK VERİMLİ 12V LAMBA KARARTICI

Şekildeki devre, çalışma itibari ile daha hassas ve verimlidir. Devrede darbe genişliği 555 ile değil, LM393 entegresi ile simetrik olarak ayarlanmaktadır. Lamba sürücü transistorü olarak, MOFSET transistör kullanılmıştır. Bu tip trnsistörler, en küçük giriş akımlarına hassastırlar. Bu da verimi ve hassasiyeti arttırır.